Kalendarium encyklopedia.pw.pl:
5 V 1819 urodził się w Ubieli k. Mińska,
1840 zamieszkał w Wilnie,
1842 rozpoczął pracę nad zbiorem pieśni pt. "Śpiewnik domowy"
1858 wystawienie 4-aktowej wersji opery "Halka",
podróżował po zachodniej Europie, został dyrygentem naczelnym Teatru Wielkiego w Warszawie,
1860 napisał operę Hrabina,
1864 rozpoczął wykłady w Instytucie Muzycznym Apolinarego Kątskiego w Warszawie,
1865 premiera opery "Straszny dwór" w Warszawie,
4 VI 1872 zmarł w Warszawie.
Biogram w Internetowej encyklopedii PWN:
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Moniuszko-Stanislaw;3943021.html
W Ninatece:
Pieśń "Prząśniczka" Polskie Radio 1990; czas trwania: 1,14 min.
https://ninateka.pl/audio/stanislaw-moniuszko-przasniczka
Prząśniczka to najpopularniejsza pieśń Stanisława Moniuszki (1819–1872), polskiego kompozytora XIX wieku, który zasłynął jako twórca kilkuset pieśni. Zbiór zatytułowany Śpiewnik domowy Moniuszko obmyślił tuż po powrocie ze studiów w Berlinie, gdzie miał okazję zapoznać się z nurtem romantyzmu i jego filozofią.
Mazur z opery "Halka" Polskie Radio S.A. 2006; czas trwania: 3,48 min.
https://ninateka.pl/audio/stanislaw-moniuszko-mazur-z-opery-halka
Od premiery opery Halka w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1858 roku rozpoczęła się kariera Stanisława Moniuszki (1819–1872) jako kompozytora narodowego. Dzieło to wprawdzie powstało dziesięć lat wcześniej, ale jego pierwotna, dwuaktowa wersja nie zdobyła szerszej popularności, znajdując odbiorców jedynie w Wilnie, gdzie kompozytor wówczas mieszkał. Dopiero za namową znajomych i zorientowanych w artystycznych potrzebach publiczności wpływowych mieszkańców Warszawy dopisał Moniuszko jeszcze dwa akty, wśród których znalazły się późniejsze największe „przeboje” tej opery: aria Halki Gdyby rannym słonkiem, aria Jontka Szumią jodły na gór szczycie i wstawki taneczne, wśród których prym wiedzie Mazur.
Mazur z opery "Straszny dwór" Polskie Radio S.A. 2002; czas trwania: 4,50 min.
https://ninateka.pl/audio/tanislaw-moniuszko-mazur-z-opery-straszny-dwor
Druga najpopularniejsza opera Stanisława Moniuszki, Straszny dwór, powstała na początku lat 60. XIX wieku. Przez lata badacze spierali się, czy napisał ją Moniuszko w odpowiedzi na porażkę powstania styczniowego, postępując zgodnie z Sienkiewiczowską maksymą „ku pokrzepieniu serc”. Tak bardzo podobna jest w warstwie fabularnej do Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza, tak podobną opowiada historię, sławiąc uroki sielskiego szlacheckiego życia w modrzewiowym dworku. I choć wydawało się, że to naturalna reakcja na ucisk zaborów i, podobnie jak w przypadku dzieła Mickiewicza, kojący duszę plaster na porażkę powstania, okazało się jednak, że prace nad operą ukończył Moniuszko, zanim jeszcze powstanie wybuchło.
Pieśń "Dziad i baba" Polskie Radio 1993; czas trwania: 3,01 min.
https://ninateka.pl/audio/stanislaw-moniuszko-dziad-i-baba
Po powrocie ze studiów w Berlinie w 1840 roku Stanisław Moniuszko (1819–1872) z miejsca zaczął wcielać w życie przyswojone za granicą ideały tworzenia w języku ojczystym w oparciu o lokalną, narodową tradycję. Twórczość pieśniowa była obok opery terenem, na którym najpełniej założenia te mogły się zrealizować. Dodatkowym motorem do wzmożonej działalności na niwie pieśni był dla Moniuszki fakt, że Wilno, gdzie wówczas mieszkał, nie mogło poszczycić się dobrą orkiestrą. Ponieważ Moniuszko pragnął aktywnie wpływać na tamtejszą kulturę muzyczną, wielka wyobraźnia melodyczna nakazywała mu kanalizować swoje pomysły w twórczości kameralnej. W ten sposób rosła systematycznie pula kompozycji na głos z fortepianem aż uzbierało się ich tyle, że należało je wydrukować. Ułożywszy pokaźny zbiór kompozycji, Moniuszko opublikował w 1842 roku w „Tygodniku Petersburskim” Prospekt, w którym przedstawił ideowe założenia, mającej się właśnie rozpocząć, serii. Chwilę potem spakował nuty i wyjechał do Petersburga, by u cenzora przedłożyć egzemplarz planowanego pierwszego tomu Śpiewników domowych.
"Bajka" Polskie Radio 1989; czas trwania: 13,16 min.
https://ninateka.pl/audio/stanislaw-moniuszko-bajka
